Krokus, szafran (Crocus L.)

Nic bardziej nie cieszy, jak wczesnowiosenny widok barwnych krokusowych kobierców. Wyraziste kolory krokusów wychylają się nieśmiało już w lutym - marcu, kiedy większość roślin jeszcze spokojnie śpi. Te wczesne zwiastuny wiosny są wspaniałymi roślinami, nie tylko z powodu swojej urody, ale także dlatego, że są niezwykle cenne przyrodniczo. Wspierają owady pszczołowate, dając pokarm podczas ich pierwszych oblotów po długim, zimowym spoczynku. Te rośliny zaskakują nas ponownie, kiedy zakwitają jesienią. Jak to możliwe? Tego oraz porad kiedy i jak je sadzić, jak pielęgnować oraz gdzie zastosować dowiecie się z naszego artykułu.

 

---

 

 

 

 Skąd się wzięły krokusy

To rośliny wieloletnie z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), które prawdopodobnie pochodzą z terenów Europy Południowo-Wschodniej oraz Azji Mniejszej i Kaukazu. W Polsce dziko występują dwa gatunki kwitnące wiosną: krokus karpacki (Crocus heuffelianus) i krokus spiski (Crocus scepusiensis), spotykany powszechnie w Tatrach.

 

 Krokusy wiosenne kontra jesienne

Na początek wyjaśnijmy, jak to jest z tymi krokusami, że kwitną i wiosną, i jesienią. A to przyroda tak sprytnie wykombinowała, że istnieją różne gatunki roślin i tak też jest w przypadku krokusów, zwanych również szafranami. Podział gatunków na krokusy wiosenne i jesienne wynika przede wszystkim z różnic w terminie kwitnienia, o czym mówi sama ich nazwa. Oprócz tego można zauważyć, że u krokusów wiosennych kwitnienie odbywa się równocześnie wraz z rozwojem liści, natomiast jesienne - liście wypuszczają wiosną, po czym zamierają, a kwiaty pojawiają się jesienią w stanie bezlistnym. Kolejną cechą charakterystyczną, która je odróżnia od siebie jest ilość pręcików, wiosenne mają ich sześć, a jesienne tylko trzy.

 

Krokus jesienny (Crocus) Conqueror | SPRAWDŹ OFERTĘ

 

 Krokusy wiosenne

Krokus wiosenny, szafran wiosenny (Crocus vernus) jest najpopularniejszy w naszym ogrodzie. Pochodzi z przybrzeżnych i subalpejskich obszarów środkowej i południowej Europy, Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu, Azji Środkowej i zachodnich Chin. Należy do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). W naturze rośnie w lasach, zaroślach i na łąkach, nic więc dziwnego, że wspaniale wygląda na trawnikach. W środowisku naturalnym występuje w Europie. To niska roślina rzadko przekraczająca 10cm wysokości. Kwitnie wczesną wiosną – z każdej cebulki wyrasta tylko jeden kwiat. Typowe gatunki kwitną na biało, liliowo lub purpurowo, ale na rynku można nabyć także odmiany wytwarzające także kwiaty żółte, niebieskie lub wielobarwne. Do najpiękniejszych odmian należą: 'Flower Record, 'Vanguard, 'Jeanne d'Arc, 'Pickwick.

 

Krokus złocisty (Crocus chrysanthus) – kwitnie wcześniej niż jego poprzednik, dlatego jest doskonałym uzupełnieniem rabaty, bo pozwala na rozciągnięcie okresu kwitnienia. Ma walcowate bulwy, o średnicy 1,5 cm, pokryte pierścieniowo ułożonymi łuskami. Kwiaty kwitnące w marcu mają długość 3 cm, są pucharowate, w kolorze pomarańczowym z żółtą plamką w gardzieli. Odmiany tego gatunku mają różne kolory, a wśród nich polecane:

• 'Blue Pearl w kolorze jasnoniebieskim;

• 'Cream Beauty o kwiatach kremowożółtych;

• 'Ard Schenk z jasnobiałym kwiatem i brązowo-żółtą podstawą wewnętrzną.

Krokus żółtokwiatowy (Crocus flavus) – bylina, która pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Jak sama nazwa wskazuje kwitnie na żółto, tylko u podstawy po zewnętrznej stronie ma kilka szarych kresek. Kwiaty wyrastają jeszcze przed rozwojem liści w marcu-kwietniu. Bulwy ma dość duże, lekko spłaszczone, okryte gładką łuską. Osiąga 10cm wysokości, a same kwiaty mają ok. 3,5 do 4 cm. Najpopularniejsza odmiana to 'Golden Yellow.

 

Krokus Olivera (Crocus olivieri ssp. balansae) - występuje naturalnie w Azji Mniejszej. Ma małe, złotożółte kwiaty. Bulwy są gruszkowate o średnicy ok. 2 cm z gładką łuską. Do najpopularniejszych odmian zalicza się 'Orange Monarch z przebarwieniami po zewnętrznej stronie płatków i trawiastymi liśćmi ze srebrzystym paskiem przez środek.

 

Krokus spiski (Crocus scepusiensis) – w środowisku naturalnym występuje m.in. w Polsce, gdzie od 2014 roku objęty jest częściową ochroną gatunkową. Kwitnie wczesną wiosną na fioletowo-liliowo. Długie kielichy kwiatów wyrastają bezpośrednio z ziemi. Roślina dorasta do 20cm wysokości.

 

Krokus karpacki (Crocus heuffelianus) - jak wskazuje nazwa występuje w Karpatach Wschodnich, kwiaty są jasnofioletowe. Jest to gatunek zbliżony do krokusa wiosennego. Znany także jako krokus Heuffela.

 

Krokus Tommasiniego (Crocus tommasinianus) i wąskolistny (C. angustifolius) - kwitną już w lutym, jeśli jest dość ciepło. Ten pierwszy występuje na wybrzeżu Adriatyku, ma kuliste, lekko spłaszczone bulwy o średnicy 1,2cm. Kwiaty są wysmukłe o długości 3,5 cm, w kolorze jasnoliliowym z białą, owłosioną gardzielą. Popularne odmiany to 'Whitewell Purple (dostępne w zestawach), czy 'Ruby Giant.

 

Krokus dwukwiatowy (C. biflorus) - jego kwiaty są purpurowe, gardziel owłosiona, żółtawa, kwiat osiąga ok. 3,5 cm długości. Bulwy mają średnicę ok. 2 cm. Występuje również w odmianach o kolorach białym i lila w różnych odcieniach.

 

Krokus botaniczny (Crocus) Romance | SPRAWDŹ OFERTĘ

 

 Krokusy jesienne

Bywają często mylone z zimowitami jesiennymi (Colchicum autumnale).

Krokus jesienny, szafran uprawny (Crocus sativus L.) - pochodzi prawdopodobnie z Europy lub Azji Mniejszej. To bylina cebulowa dorastająca do 15cm wysokości, wytwarzająca rozetę równowąskich liści z charakterystycznymi dwoma białymi paskami. Kwitnie od września do listopada w stanie bezlistnym. Kwiaty mają różny odcień fioletu (w sprzedaży dostępne są również odmiany kwitnące na biało). Szafran uprawny prawdopodobnie spokrewniony jest z innym krokusem o nazwie Crocus cartwrightianus. Ten dziki gatunek spotykany jest w Azji Mniejszej oraz na terytorium dzisiejszej Grecji. W uprawie szafranu przoduje Iran, gdzie zbiera się 90% światowej produkcji. Pozostałe kraje z uprawami szafranu o mniejszym znaczeniu to Indie Północne, Chiny, Afganistan, Maroko, a także kraje śródziemnomorskie. Niewielkie plantacje można spotkać również we Francji, Anglii, Szwajcarii i Niemczech. W odróżnieniu od dzikiego krewniaka, szafran uprawny nie wytwarza nasion, a jeśli takie pojawią się - są płonne. Szafran uprawny osiąga wysokość do 15 cm, wczesną wiosną wytwarza 6 - 9 wąskich liści, a kwiaty zazwyczaj fioletowe, pojawiają się jesienią przez okres 3 - 4 tygodni. Mają lejkowaty kształt, wysokość ok. 10 cm, średnicę 4 cm i charakterystyczne słupki o długiej szyjce i trójdzielnym znamieniu. Znamię słupka ma ciemnopomarańczową barwę i jest cennym surowcem, pozyskiwanym z tej rośliny. Znamiona zbiera się ręcznie, a następnie suszy na sitach nad słabym płomieniem, aby uniknąć rozwoju pleśni. Roczny zbiór tej cennej przyprawy to ok. 190 kg. Ta znana przyprawa ma intensywny zapach i gorzkawy smak. Zbiór szafranu jest bardzo pracochłonny, ponieważ na jeden kilogram surowca potrzebne jest od stu do nawet stu trzydziestu tysięcy kwiatów. W zależności od jakości kilogram szafranu może kosztować od 3 do 14 tysięcy euro. Szafran uprawny znany już był przed 50 tys. lat, głównie w Iranie, gdzie znaleziono najstarsze stanowiska ze śladami pomarańczowego pigmentu. Jego nazwa pochodzi od arabskiego słowa za-faran, co w tłumaczeniu oznacza być żółtym. Szafran wykorzystywano jako barwnik np. do farbowania szat buddyjskich mnichów, jako przyprawę oraz lekarstwo. W tradycyjnej medycynie ludowej krajów śródziemnomorskich uznawano go jako lek wzmagający potencję, a także stosowano w leczeniu depresji i stanów lękowych. Zarówno odmiany botaniczne, jak i ogrodowe dają liczne bulwy przybyszowe. Spośród odmian uprawnych na uwagę zasługują: Cassiope, Pollux, Oxinian.

 

 

Szafran okazały (Crocus speciosus) – roślina osiąga wysokość do 20cm. Wytwarza duże kielichowate kwiaty wydzielające miodowy zapach. Mają barwę fioletową lub białą. Zakwita we wrześniu. Liście pojawiają się po kwitnieniu.

 

Krokus żółtawy (Crocus ochroleucus) – to niski gatunek osiągający nie więcej, niż 8 cm wysokości. Wytwarza drobne, białe kwiaty. Pochodzi z Syrii, Libanu i Palestyny.

 

Crocus byzanthinus - o kwiatach od lila do jasnofioletowych, kwitnie przed liśćmi wczesną jesienią. Działki wewnętrzne kwiatu są znacznie mniejsze od zewnętrznych.

 

Inne krokusy jesienne to: krokus turecki (Crocus kotschyanus), kurdyjski (Crocus carduchorum), Tourneforta (Crocus tournefortii), zonathus (Crocus zonathus) i banatyjski (Crocus banaticus).

 

 Wymagania i uprawa krokusów

 Co trzeba wiedzieć o cebulkach krokusów przed sadzeniem

Cebulki tych roślin różnią się wyglądem od innych cebulek kwiatowych. Tak naprawdę to bulwy pędowe, które u większości gatunków są lekko spłaszczone, ale bywają też kuliste lub gruszkowate. Bulwa otoczona jest łuskami, które w zależności od gatunku i odmiany mogą mieć różne zabarwienie i strukturę. Łuski mogą być delikatne i lśniące lub grube i siateczkowate. Kupując cebulki można zauważyć, że na niektórych z nich wytwarza się tzw. pleśń transportowa o naturalnym szaro-niebiesko-zielonym zabarwieniu. Pojawia się wtedy, gdy cebulki są wystawione na działanie powietrza i znika zaraz po posadzeniu cebulek. Można również przed sadzeniem rozłożyć cebulki na słońcu lub wytrzeć papierowym ręcznikiem, ale nie jest to niezbędne. Natura sama sobie z tym radzi. Przed sadzeniem warto cebulki zaprawić zaprawą grzybobójczą, dedykowaną zaprawą do cebul na bazie biohumusu lub moczyć w preparacie grzybobójczym zgodnie z instrukcją na opakowaniu wybranego środka.

 

 Gdzie sadzić krokusy

Krokusy nie udają się na ciężkich i podmokłych gliniastych glebach. Zdecydowanie wolą gleby próchniczne i dostatecznie wilgotne, ale przepuszczalne. Stosując jednak staranne przygotowanie gleby i odpowiednią pielęgnację, także możemy odnieść sukcesy w ich uprawie. Te rośliny cebulowe źle znoszą nadmiar związków wapnia, dlatego odczyn gleby pod ich uprawę powinien być lekko kwaśny do obojętnego. Optymalne stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste. Bulwy można sadzić w trawnikach, tworząc barwne krokusowe kobierce. Dobrym miejscem do sadzenia w trawnikach są nasłonecznione miejsca pod drzewami liściastymi, gdzie z czasem naturalizują się i obficie kwitną.

 

 Jak i kiedy sadzić

Cebulki Krokusów wiosennych sadzi się do gruntu od września do października, kwitnące jesienią - w sierpniu. Głębokość sadzenia dostosowuje się nie tylko do wielkości bulw, ale także do rodzaju gleby. Na glebach lżejszych sadzi się na głębokość ok. 10 cm, na bardziej zwięzłych na 7 - 8 cm. Gatunki o mniejszych bulwach sadzimy na głębokości 5 - 6 cm. Odległość pomiędzy cebulkami zależy od ich wielkości. Dla gatunków i dużych cebulek przyjmuje się rozstawę co 10-15 cm, dla mniejszych to 8-10 cm.

 

 Pielęgnacja krokusów

Mają one mniejsze wymagania pokarmowe, niż reszta roślin cebulowych, dlatego można je sadzić nawet w trzecim roku po oborniku. Wymagają jednak uzupełnienia gleby w nawozy fosforowe i potasowe. Podczas wegetacji podstawowa pielęgnacja to odchwaszczanie i nawadnianie w przypadku suszy. Jednak należy pamiętać, że nadmiar wody w glebie powoduje gnicie korzeni i bulw, natomiast długotrwała susza powoduje zmniejszenie rozmiarów bulw, a tym samym i kwiatów. Krokusy nie wymagają innej specjalnej pielęgnacji. Cebule mogą pozostać na jednym miejscu przez kilka lat. A jeśli je wykopujemy to zazwyczaj w czerwcu lub na początku lipca, po zżółknięciu i zaschnięciu liści. Rozłożone cienką warstwą suszymy, a następnie przechowujemy w suchym i przewiewnym miejscu.

 

 Zastosowanie krokusów w ogrodzie

Do uprawy krokusów na trawnikach i rabatach nadają się bulwy zarówno krokusa wiosennego, jak i złocistego, a także mniej znane odmiany innych gatunków. Grupy tych wiosennych roślin pięknie prezentują się na tle krzewów iglastych, zwłaszcza jeśli są posadzone na lekkich podwyższeniach, bliżej ścieżek lub innych dobrze widocznych miejscach. Można je również połączyć z innymi wcześnie kwitnącymi roślinami cebulowymi lub wrzoścami. Krokusy wykorzystuje się także w ogrodzie skalnym lub leśnym. Do tego celu można użyć gotowych mieszanek krokusów botanicznych lub innych o delikatniejszych kwiatach oraz wielkokwiatowych, które znajdziecie w naszym sklepie. Innym ciekawym rozwiązaniem jest sadzenie krokusów warstwowo z innymi cebulowymi w pojemnikach. Aby uzyskać efektowną dekorację wiosenną można posadzić je według schematu, pamiętając o zachowaniu odpowiedniej głębokości sadzenia cebul: w dolnej części donicy umieszczamy narcyzy lub tulipany, przykrywamy je ziemią; następnie umieszczamy cebulki krokusów i przykrywamy ziemią aż do krawędzi pojemnika.

 

 Sadzenie gatunkowych krokusów na trawnikach
Do nasadzeń w trawnikach najkorzystniej jest używać tylko cebulek gatunkowych. Kwitną one około dwa tygodnie wcześniej od krokusów wielkokwiatowych, ich bulwy są mniejsze i łatwiejsze do sadzenia, a także najlepiej radzą sobie na dłuższą metę pod zadarnieniem. Wybierając miejsce w ogrodzie kierujmy się tym, że najlepsze trawniki dla nich to te, ulokowane w ażurowym świetle słonecznym drzew liściastych. Bardzo gęste trawniki, zwykle w pełnym słońcu, mogą zdusić wzrost dojrzałych systemów korzeniowych i zahamować ich naturalizację. W zależności od zagęszczenia darni trawnika cebulki można sadzić także pojedynczo za pomocą sadzarki lub małej łopatki. Po zakwitnięciu szafrano wego dywanu trzeba poczekać od pięciu do siedmiu tygodni, aż liście zeschną, aby skosić trawnik.

 

 

 Ciekawostki o krokusach 

 

 pierwsze wzmianki o nich pochodzą z papirusa Ebersa, którego powstanie datuje się na ok. 1555 r. p.n.e.
 w mitologii greckiej Krokus (Krokos) był śmiertelnikiem zakochanym w nimfie o imieniu Smilaks
 w starożytnej Grecji używano szafranu zmieszanego z wodą potasową do koloryzowania włosów na blond
 według różnych podań królowa Kleopatra stosowała regularne kąpiele w mleku i szafranie, aby zwiększyć intensywność czekających ją miłosnych doznań
 drogi szafran próbuje się zastąpić innymi przyprawami, np. mieszaniną kwiatów nagietka lekarskiego i krokosza barwierskiego
 uwaga na wiewiórki! Lubią zakopywać bulwy w innych miejscach, niż były posadzone
 kosy mogą uszkadzać kwiaty podczas próby spijania wody, gromadzącej się w kielichach kwiatów
 krokus jest symbolem radosnej młodości.